Cwyn y Gweithwyr a Cherddi Eraill

<p><strong>(First publication in over a century of the poetry of Welsh Socialist Pioneer R. J. Derfel)</strong></p><p></p><p><strong>Cwyn y Gweithwyr a Cherddi Eraill</strong></p><p><em>R. J. Derfel</em></p><p></p><p>Tra byddo ein gwlad o gwr i gwr</p><p>Yn eiddo arglwyddi tir</p><p>Na chaned Cymro wladgarol gerdd</p><p>Heb ynddi frawddeg o wir;</p><p>Yn hytrach datganer rhyfel gân</p><p>I gasglu y Cymry ynghyd;</p><p>I ymladd â'r gelyn am y tir</p><p>Nes ennill y wlad i gyd.</p><p></p><p>Roedd Robert Jones Derfel (1824-1905) yn fardd traethodydd llyfrwerthwr a chyhoeddwr ac fe'i cofir yn bennaf heddiw fel cenedlaetholwr cynnar ond yn anad dim fel un o arloeswyr y mudiad Sosialaidd yng Nghymru. Yn hytrach na chystadlu mewn Eisteddfodau defnyddiodd ei farddoniaeth er mwyn amlygu gwirioneddau anodd Cymru'r bedwaredd ganrif ar bymtheg:tlodi anghydraddoldeb hawliau gweithwyr a thriniaeth merched.</p><p></p><p>Y detholiad yma o'i farddoniaeth yw'r cyntaf i gael ei gyhoeddi ers dros canrif. Wedi'i gynnwys hefyd mae rhagymadrodd gan D. Ben Rees sydd wedi cyhoeddi nifer o lyfrau ar dreftadaeth sosialaidd Cymru.</p><p></p>